When you’re living so intensely in your head there isn’t any difference between what you imagine and what actually takes place.
*
Begin 2017 las ik I love Dick voor het eerst. Het begin
beviel me en daarom stak ik het boek in mijn koffer om mee te nemen op citytrip.
Op het terras van een koffiebar in de luchthaven begon ik aan het tweede
hoofdstuk. Ik vertel er even bij dat ik op het terras werd omringd door
bloembakken vol sanseveria’s. Ik voelde me plots verwant met Chris, het
hoofdpersonage in I love Dick. Bij
aanvang van het hoofdstuk maakt ze op een koude februaridag een wandeling in
het bos. Ze raakt de weg kwijt en probeert zich aan de hand van de toppen van
een specifieke boomsoort te oriënteren. Volgens een vriend wijzen die altijd naar
het noorden. Voor Chris, die geen conifeer van een zilverspar kan
onderscheiden, is er geen beginnen aan. Ze verdwaalt en ontsnapt ei zo na aan
een bevriezingsdood.
In de toppen van de
sanseveria’s zag ik de bomen van Chris. De luchthaven was mijn bos. Want van luchthavens
krijg ik stress, zeker in de buurt van de douane. Waarom? Geen idee. Ik heb
niets te verbergen. Waarom word ik dan altijd uit de rij gevist voor extra
bagage- of drugcontrole? Je begrijpt dat die extra controles niet helpen,
integendeel. Begin 2018 stond ik opnieuw op de luchthaven – andere bestemming,
zelfde stress. Ook deze keer dronk ik iets op het terras van die ene koffiebar.
De bloembakken stonden er nog steeds, maar de sanseveria’s waren vervangen. En
ik nam me voor I love Dick te herlezen.
*
I love Dick vertelt het verhaal van de 39-jarige Chris Kraus. Ze voelt
zich mislukt als kunstenares, echtgenote en vrouw. Niemand wil haar laatste
experimentele film vertonen, haar huwelijk is een sleur en op de gastenlijst
van feestjes is ze het aanhangsel van haar man Sylvère. Dat verandert wanneer hij
haar meevraagt voor een etentje met Dick, een bevriend academicus. In geen tijd
is ze compleet door de man geobsedeerd.
Klinkt als een goed
uitgangspunt voor een roman, toch? I love
Dick is meer dan dat. De schrijfsters van het boek, Chris Kraus, draagt
dezelfde naam als het hoofdpersonage. En net als de fictieve Chris is ze in het
echt leven getrouwd met een man die Sylvère Lotringer heet. En Dick? Dat moet
Dick Hebdige zijn, een Britse socioloog die met een rechtszaak dreigde toen
Kraus haar boek publiceerde.
*
Een genre op I love Dick plakken valt niet mee. Roman,
memoires, roddelblad, essay, polemiek, briefroman … Kraus tovert zowat alle
genres uit haar pen en houdt zo de aandacht van de lezer op scherp. Toch
ontsnapt zelfs een veelzijdig boek als I
love Dick niet aan hokjesdenken. Al ligt dat niet aan Kraus, maar aan haar
fans.
In 1997, toen I love Dick voor het eerst verscheen,
leverde alleen de rel met Hebdige enige media-aandacht op. De verkoop viel
tegen. In 2006 werd het boek heruitgegeven en groeide het in neo-feministische
kringen uit tot een culthit. Actrice Lena Dunham en schrijfster Sheila Heti
uitten zich als fan en het grote publiek volgde.
Dus I love Dick is een feministisch boek? Absoluut. Maar niet voor mij.
*
De ontmoeting met Dick is
slechts een aanleiding voor Chris om over zichzelf na te denken. Haar
vastomlijnde identiteit als kunstenares, echtgenote en vrouw ligt aan
gruzelementen. Wie is ze? Wie wil ze zijn? Hoe wordt ze door de wereld gezien?
Hoe wil ze door de wereld gezien worden? Op die vragen verzint ze een antwoord
in de brieven die ze Dick schrijft. Ze blikt terug op hun gesprekken en doorgrondt
haar obsessie.
Dick wordt zenuwachtig van
zoveel ongevraagde aandacht. Wie is die vrouw die na één ontmoeting met zijn
persoon aan de haal gaat? Hij voelt geen verwantschap met de man die ze in haar
brieven van hem maakt. Vriendschap moet van twee kanten komen, vindt hij. Zijn
relatie met Chris is eenrichtingsverkeer. Vriendschap is wel het laatste wat
Chris bezighoudt. Haar identiteit ligt in stukken op de grond. De
verbeeldingskracht die ze op het interpreteren en herinterpreteren van hun
ontmoeting loslaat is de lijm waarmee ze van die stukken terug een geheel wil
maken. Want als ze over Dick praat, praat ze ook over zichzelf. Elke brief
biedt een inkijk in haar nieuwe, nog fragiele zelf.
*
Chris vindt in Dick haar
muze – een rol die in regel aan vrouwen wordt toebedeeld. Geen wonder dat de
man zich op zijn ongemak voelt. Als verpersoonlijking van het blanke
patriarchaat wil Dick meer zijn dan een bron van inspiratie, en dan nog wel van
een vrouw. Een boek lang biedt hij weerstand tegen Chris en haar
verbeeldingskracht. Hij maant haar aan te stoppen, maar vergeet dat ze geen vat
heeft op haar verbeelding. Die gaat met haar even hard aan de haal. Met als
enige verschil dat zij er zich wel aan durft over te geven.
I love Dick is, in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, geen
liefdesbrief aan Dick. Het is evenmin een feministisch pamflet. Het boek is een
liefdesbrief aan de verbeelding – de kracht van een mens om zichzelf en de
wereld om zich heen elke dag opnieuw, elke brief opnieuw te verzinnen. Onder
impuls van die verbeelding creëerde Chris Kraus van haar versplinterde zelf een
nieuw ik en I love Dick.
Meer lezen? Klik hier.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten