dinsdag 10 juli 2018

Boek herlezen: I love Dick van Chris Kraus

I love Dick
When you’re living so intensely in your head there isn’t any difference between what you imagine and what actually takes place.
*

Begin 2017 las ik I love Dick voor het eerst. Het begin beviel me en daarom stak ik het boek in mijn koffer om mee te nemen op citytrip. Op het terras van een koffiebar in de luchthaven begon ik aan het tweede hoofdstuk. Ik vertel er even bij dat ik op het terras werd omringd door bloembakken vol sanseveria’s. Ik voelde me plots verwant met Chris, het hoofdpersonage in I love Dick. Bij aanvang van het hoofdstuk maakt ze op een koude februaridag een wandeling in het bos. Ze raakt de weg kwijt en probeert zich aan de hand van de toppen van een specifieke boomsoort te oriënteren. Volgens een vriend wijzen die altijd naar het noorden. Voor Chris, die geen conifeer van een zilverspar kan onderscheiden, is er geen beginnen aan. Ze verdwaalt en ontsnapt ei zo na aan een bevriezingsdood.

In de toppen van de sanseveria’s zag ik de bomen van Chris. De luchthaven was mijn bos. Want van luchthavens krijg ik stress, zeker in de buurt van de douane. Waarom? Geen idee. Ik heb niets te verbergen. Waarom word ik dan altijd uit de rij gevist voor extra bagage- of drugcontrole? Je begrijpt dat die extra controles niet helpen, integendeel. Begin 2018 stond ik opnieuw op de luchthaven – andere bestemming, zelfde stress. Ook deze keer dronk ik iets op het terras van die ene koffiebar. De bloembakken stonden er nog steeds, maar de sanseveria’s waren vervangen. En ik nam me voor I love Dick te herlezen.

*

I love Dick vertelt het verhaal van de 39-jarige Chris Kraus. Ze voelt zich mislukt als kunstenares, echtgenote en vrouw. Niemand wil haar laatste experimentele film vertonen, haar huwelijk is een sleur en op de gastenlijst van feestjes is ze het aanhangsel van haar man Sylvère. Dat verandert wanneer hij haar meevraagt voor een etentje met Dick, een bevriend academicus. In geen tijd is ze compleet door de man geobsedeerd.

Klinkt als een goed uitgangspunt voor een roman, toch? I love Dick is meer dan dat. De schrijfsters van het boek, Chris Kraus, draagt dezelfde naam als het hoofdpersonage. En net als de fictieve Chris is ze in het echt leven getrouwd met een man die Sylvère Lotringer heet. En Dick? Dat moet Dick Hebdige zijn, een Britse socioloog die met een rechtszaak dreigde toen Kraus haar boek publiceerde.

I love Dick
*

Een genre op I love Dick plakken valt niet mee. Roman, memoires, roddelblad, essay, polemiek, briefroman … Kraus tovert zowat alle genres uit haar pen en houdt zo de aandacht van de lezer op scherp. Toch ontsnapt zelfs een veelzijdig boek als I love Dick niet aan hokjesdenken. Al ligt dat niet aan Kraus, maar aan haar fans.

In 1997, toen I love Dick voor het eerst verscheen, leverde alleen de rel met Hebdige enige media-aandacht op. De verkoop viel tegen. In 2006 werd het boek heruitgegeven en groeide het in neo-feministische kringen uit tot een culthit. Actrice Lena Dunham en schrijfster Sheila Heti uitten zich als fan en het grote publiek volgde.

Dus I love Dick is een feministisch boek? Absoluut. Maar niet voor mij.

*

De ontmoeting met Dick is slechts een aanleiding voor Chris om over zichzelf na te denken. Haar vastomlijnde identiteit als kunstenares, echtgenote en vrouw ligt aan gruzelementen. Wie is ze? Wie wil ze zijn? Hoe wordt ze door de wereld gezien? Hoe wil ze door de wereld gezien worden? Op die vragen verzint ze een antwoord in de brieven die ze Dick schrijft. Ze blikt terug op hun gesprekken en doorgrondt haar obsessie.

Dick wordt zenuwachtig van zoveel ongevraagde aandacht. Wie is die vrouw die na één ontmoeting met zijn persoon aan de haal gaat? Hij voelt geen verwantschap met de man die ze in haar brieven van hem maakt. Vriendschap moet van twee kanten komen, vindt hij. Zijn relatie met Chris is eenrichtingsverkeer. Vriendschap is wel het laatste wat Chris bezighoudt. Haar identiteit ligt in stukken op de grond. De verbeeldingskracht die ze op het interpreteren en herinterpreteren van hun ontmoeting loslaat is de lijm waarmee ze van die stukken terug een geheel wil maken. Want als ze over Dick praat, praat ze ook over zichzelf. Elke brief biedt een inkijk in haar nieuwe, nog fragiele zelf.

I love Dick
*

Chris vindt in Dick haar muze – een rol die in regel aan vrouwen wordt toebedeeld. Geen wonder dat de man zich op zijn ongemak voelt. Als verpersoonlijking van het blanke patriarchaat wil Dick meer zijn dan een bron van inspiratie, en dan nog wel van een vrouw. Een boek lang biedt hij weerstand tegen Chris en haar verbeeldingskracht. Hij maant haar aan te stoppen, maar vergeet dat ze geen vat heeft op haar verbeelding. Die gaat met haar even hard aan de haal. Met als enige verschil dat zij er zich wel aan durft over te geven.


I love Dick is, in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, geen liefdesbrief aan Dick. Het is evenmin een feministisch pamflet. Het boek is een liefdesbrief aan de verbeelding – de kracht van een mens om zichzelf en de wereld om zich heen elke dag opnieuw, elke brief opnieuw te verzinnen. Onder impuls van die verbeelding creëerde Chris Kraus van haar versplinterde zelf een nieuw ik en I love Dick.

I love Dick
Meer lezen? Klik hier

Geen opmerkingen:

Een reactie posten