zondag 12 oktober 2014

Cut-ups van een zomer

Aan het begin van de zomer voelde ik dat de stiftdichtcyclus Complot bijna rond was. De vakantie was het ideale moment om lanterfant-gewijs over een vervolg na te denken. Ik verbond mijn volgende poëtische stap aan één voorwaarde: het gedicht moet op een onconventionele manier tot stand komen (lees: niet met pen en papier aan mijn bureau).

Naar aanleiding van een publicatie van Maaike Haneveld in Kluger Hans, surfte ik naar haar blog maaikeheefteenwebsite.nl. Daarop vond ik enkele knappe cut-ups. Ze knipt en plakt niet alleen woorden, maar voegt er ook een beeld aan toe. Volgens wikipedia nestelt ze zich daarmee in een traditie die teruggaat tot de dadaïst Tristan Tzara. Hij verzamelde uitgeknipte woorden in een hoed, trok er blind een aantal weer uit en maakte daarmee een gedicht.

De bekendste cut-upper, beat poet William S. Burroughs*, zei in een interview met The Paris Review** het volgende over de techniek:

Elke verhalende passage of een passage die bestaat uit, zeg, poëtische beelden is altijd onderhavig aan een hele reeks varianten, die allemaal op hun eigen manier waardevol kunnen zijn. Als je een pagina van Rimbaud verknipt en herschikt, krijg je compleet nieuwe beelden - echt Rimbaud-beelden, maar nieuw. 

Volgens Burroughs schuilt er evenveel betekenis in een cut-up dan in het origineel. Het leven zelf is voor hem één grote cut-up:

Iemand leest een krant en zijn oog volgt keurig de kolom op een aristotelische manier, één idee en zin tegelijkertijd. Maar onbewust leest hij de kolommen aan weerszijden en is hij zich bewust van de persoon die naast hem zit. Dat is een cut-up.

Mijn zomer speelde zich hoofdzakelijk af onder een notelaar en in de buurt van rozen, maar af en toe klapte ik mijn strandstoel dicht en deed ik meer dan ademen en lezen. In de Expo Picasso in de historische site Oud Sint-Jan zag ik dat René Magritte zich ook aan genre waagde. In een klein kamertje hingen naast litho's van zijn schilderijen ook twee cut-ups (of surrealistische installaties, dat klinkt chiquer).

De schoenen van de cut-uppers die me voorafgingen zijn groot om te vullen. Hun surrealistische poëzie ontmoedigde me gelukkig niet, integendeel. Hoe meer cut-ups ik zag, hoe meer goesting ik kreeg om er zelf aan te beginnen. Ik bedacht zelfs een plan van aanpak: in het wilde weg woorden en beelden uitknippen leek me een slecht idee. Cut-ups zijn sowieso bont en blauwe gevallen. Ik knipte vooral woorden en foto's uit interieurbladen. Ik dacht: misschien zorgt die keuze op het einde van de rit voor een eenheid tussen mijn verschillende probeersels.

Ik gooide al mijn knipsels in twee blikken dozen, één doos met woorden en één met beelden. Vervolgens trok ik blind vijfentwintig woorden. Daarmee maakte ik een cut-up. Op het einde voegde ik een beeld toe dat bij het gedicht paste. Soms speelde ik een beetje vals, gooide ik een woord terug in de doos en nam ik (niet blind) een ander. Soms kwam ik toe met een woord minder, soms gebruikte ik een woord meer. Alles in naam van de kunst, dat spreekt vanzelf. De cut-up cyclus kreeg als werktitel Bouw Val.

Vanaf volgende week tot eind dit jaar zal ik elke woensdag een nieuwe cut-up op mijn blog posten. Ontvang je graag mijn cut-ups rechtstreeks in je mailbox? Abonneer je dan op mijn mailinglist. Dat doe je door rechts onderaan deze pagina je mailadres in te vullen. 

* Cut-ups van William S. Burroughs vind je hier en hier.
** Het volledige interview van William S. Burroughs met The Paris Review vind je hier.

2 opmerkingen:

  1. lees de saucage machine: http://janienbenaets.wordpress.com/2014/10/06/deze-dorre-frontale-zinsbouw/

    dada revisited!

    zoen

    yasmin

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat filmpje met Kurt Schwitters is geweldig; Ik dacht eerst dat het de bekende schilder was, maar blijkbaar is het ook een poëet stijl dada 2014. De klanken die hij produceert zijn het verlengstuk van zijn lichaam.

      Verwijderen