Verwantschap (deel 6) - over Vincent Van Gogh

Tjeumig, nooit gedacht dat de verwantschapsreeks zes delen zou halen. Maar de haters kunnen na vandaag stoppen met zuchten: dit is het laatste deel. Deze keer geen blog over een schrijver, maar over een schilder: Vincent Van Gogh. Ik kan mijn vrienden en familieleden geruststellen, ik ben niet van plan mijn oor af te hakken.

Je weet dat de Japanners instinctief naar contrasten zoeken en zoete pepers, zout snoepgoed, gebakken ijs en bevroren gebakken vis eten.

Een fragment uit een van de vele brieven van Vincent aan zijn broer Theo. Het contrast waarover hij spreekt, is ook in zijn eigen werk aanwezig. Oker en diepblauw, daaraan moet ik denken als de naam Van Gogh valt of als mensen over de Provence spreken. Niet toevallig liggen deze kleuren op het kleurenwiel tegenover elkaar.

In februari 1888 trok Van Gogh naar de Provençaalse stad Arles. Hij vestigde zich in de rechtervleugel van een huurhuis op de Place Lamartine, een plek die we tegenwoordig kennen als Het Gele Huis. Zijn ambitie was groot: hij wilde een schilderscommune stichten. In oktober '88 kwam de Franse schilder Paul Gauguin bij hem wonen. Tot december '88 hielden de twee het in elkaars gezelschap uit. Hun samenwerking liep definitief ten einde op de dag van het beruchte oorincident.

De Britse kunstcriticus Martin Gayford probeerde in zijn boek The Yellow House die specifieke periode te reconstrueren. Hij baseerde zich onder andere op de correspondentie tussen Vincent en Theo. Het resultaat is een evenwichtsoefening tussen feit en fictie. Gayford zet Van Gogh neer als een geloofwaardig, volwaardig mens, en niet als een gek zonder oor. Het boek geeft geen sluitend antwoord op de vraag waarom dat oor er per se af moest. Gayford zoekt een verklaring in een samenloop van omstandigheden: een ongezonde levensstijl, psychische problemen en een gevoel van teleurstelling. Van Gogh voorvoelde Gauguins vertrek. Zijn droom over een schilderscommune spatte uit elkaar.

In Le Beaucet, een piepklein dorpje in de Provence, bracht ik een deel van mijn jeugd door. We woonden in een huis dat door een bos en fruit- en olijfgaarden werd omringd. Er stond een schommel in de tuin, we haalden water bij de bron. Daartussen liepen kippen, ganzen en geiten. Een idylle hoor ik je denken, en dat was het ook, soms. Ik hield niet van de hitte in de zomer. De zon deed het hout van mijn schommel gloeien, liet de lucht boven het asfalt trillen en drong elke kamer van het huis binnen. De hitte sloot me op in een onzichtbare kooi.

Een grote, gele zon speelt de hoofdrol in vele doeken die Van Gogh tijdens zijn Provençaalse jaren maakte. Zelfs wanneer ze op het canvas niet te zien is, weet je dat ze buiten beeld over het tafereel blaakt: bloesems blinken in het licht, cipressen kronkelen van de hitte, gelaatstrekken worden weggebrand. De zon overmeestert zelfs elk interieur. Ze is de gloeiende lamp aan het plafond of de muur, de akelige bloem op het behang, de oogverblindende achtergrond van een (zelf)portret.

Mensen hoeven me niet te overtuigen over de schoonheid van het zuiden. Ik ken ze, kan ze erg appreciëren, maar ik doe niet mee aan het verheerlijken van snikhete dagen. Geef me liever een treinticket naar een koeler Amsterdam om het werk van Van Gogh te zien. Hij gaf niet toe aan het charmante, pittoreske, clichébeeld van de Provence. Van Gogh schilderde de zinderende kooien uit mijn jeugd.

Lees ook over mijn verwantschap met:
Joanne Harris, Erwin Mortier en Annelies Verbeke
Alessandro Baricco
Diana Athill, Herta Müller en Valeria Luiselli
Jón Kalman Stefánsson
Virginia Woolf`
en Publicatie in In my search of Vincent I found Y O U!