zondag 6 oktober 2013

De toekomst ligt achter ons (deel 1)

Deze week viel een brief van een vriendin in de bus. Twee bladzijden die ik wilde lezen en herlezen. Ze schreef over haar reis naar Italië van eerder dit jaar. In Bassano del Grappa, een stadje aan de voet van de Vicentijnse Vooralpen, liep ze over de Ponte degli Alpini. De geschiedenis van de houten brug over de Brenta-rivier begint al in 1209. Ze schrijft:
Er was iets met de atmosfeer, de geur van het hout, het kleurenspectrum in de lucht, in het water en in de heuvels rondom. Het gevoel zich ergens op een oude plek te bevinden, waar het engagement - de diepe verbondenheid - met het verleden nog pregnant aanwezig is. 
Op de brug kreeg ze een flashback naar Japan, een land waar ze rond haar vijfentwintigste een jaar lang woonde. Tot op vandaag beïnvloedt die periode het leven van mijn vriendin. De herinnering stond haar plots helder en scherp voor de ogen. Verleden en heden liepen over en door elkaar. Ze concludeerde dat de verwondering nooit ophoudt. Ze is een adolescente voor het leven.

Ik legde meteen een link naar een essay over de Griekse tijdsbeleving van Joke J. Hermsen. Vraag je een Westerling waar de toekomst ligt, dan zal hij naar een plek ergens voor zich uit wijzen. Het verleden ligt dan logischerwijs achter hem. Voor de Grieken is het juist andersom. De mens loopt zijn toekomst niet tegemoet. Hij is een ijkpunt waarlangs de toekomst zich openbaart, zich toont in het heden.

Mijn vriendin keek haar verleden recht in de ogen. Ze kreeg een oude ervaring opnieuw cadeau, terwijl ze van een nieuw Italiaans landschap genoot. Nog meer dan voordien kijkt ze sindsdien uit naar elke nieuwe ervaring, zelfs al heeft ze geen idee wat haar nog te wachten staat. De toekomst is een vraagteken.

De Grieken drinken koffie en wachten. Een gevolg van hun tijdsbeleving is immers dat ze geen invloed hebben op de toekomst. Wacht hen een tragedie, dan zullen ze die ondergaan. Hoe anders is onze verhouding tot fataliteit. Elke ramp of probleem wordt het hoofd geboden met een actieplan. Dankzij verdragen op papier geloven we dat een nieuwe tsunami of terroristische dreiging wordt afgewend. Ons geloof in geschreven letters is absurd. De geschiedenis herhaalt zich zelden op exact dezelfde manier.

Paul Frissen heeft aan ons onvermogen om met tragedie om te gaan een heel boek gewijd, De fatale staat. In zijn ideale wereld hebben wij Westerlingen nood aan een infuus met Grieks bloed. Zijn besluit is simpel: bestaat er geen oplossing voor een probleem, dan is het geen probleem.

Waarom hebben we het zo moeilijk ons bij tegenslag neer te leggen? Waarschijnlijk omdat we in een wereld leven waarin alleen succes is toegelaten. Wie faalt zegt dat liever niet hardop. Wie betrapt wordt op mislukking, wordt uitgesloten.

Opvallend is dat zowel schrijvers als lezers een voorkeur hebben voor mislukte hoofdpersonages. Hoe minder ze voldoen aan de standaarden van hun omgeving, des te interessanter vinden we hun fall of grace. Denk aan madame Bovary, Anna Karenina of Joseph K. . We willen over hun lotgevallen lezen,  zolang we zelf van een ongeluk worden gevrijwaard.

Er valt veel te zeggen voor die Griekse tijdsbeleving. Toch wil ik haar een Westers tintje geven. De toekomst mag dan een mysterie zijn, ik kan me wel verbeelden hoe ze eruit kan zien. Verbeelding staat buiten de tijd.

Als een god kan ik personages een verleden geven. Wat ze daarmee doen, is hun zaak. Ze vertonen verdacht veel gelijkenissen met mensen in het echte leven. Zodra een personage mijn verhaal binnenwandelt, laat ik het los. Doe ik dat niet, dan levert dat een geforceerd verhaal op. Een karakter moet op papier de ruimte krijgen om te evolueren. Pas dan schrijf je zinnen waarvan je nadien denkt: wat staat hier nu? Wat is hier gebeurd? Het personage heeft je pen overgenomen.

Lees ook deel 2.

1 opmerking:

  1. ach liefje, luister niet naar zijn gefluister. je alfabet, je namen,
    het is niets. je liefdes, het is niets. je schaamte, je bedrog,
    je verraad, het is niets. sweetheart, it’s nothing.

    yasmin

    BeantwoordenVerwijderen