Zomer 2018

In april legde ik in de tuin een nieuw perk aan. Een pittige onderneming: graszoden afschrapen, aarde omspitten, mest toevoegen. En dan konden eindelijk die planten de grond in. Het resultaat? Een modderpoel met enkele groene sprietjes. Dit komt nooit goed, dacht ik. Maar kijk, vier maanden later moet ik het perk elke dag water geven omdat er geen druppel regen valt. De groene sprietjes zijn uitgegroeid tot een bloemenzee van witte echinacea.

Voor het eerst slaag ik erin iets te laten bloeien dat ik zelf heb geplant. In een brief aan een vriendin schreef ik over mijn pril tuinsucces. En ik voeg er nog een insta-perfect plaatje van de bloemen aan toe, dacht ik. Ik hield mijn polaroidcamera boven het perk en met één klik was het gefikst: een prachtig kiekje van de witte echinacea ... en twee witte sokken. Mijn voeten hadden, tegen de planning in, ook de foto gehaald. Het is zomer. Dat is nu wel zeker.

Wat doe je als het wekenlang droog en heet is? Hoesten, onder andere. En lezen. Laat je inspireren door de boekenkast van bekende lezers of door mijn leeslijst. Geen zin in een boek? Gooi wat magazines op je koffietafel of in je koffer. Of doe gewoon niks. Mijmer, reflecteer, val in slaap, word wakker en laat je iets te drinken brengen. Maak plannen voor het najaar. Ga jij vanaf september meer lezen of meer schrijven? Zet jij eindelijk dat fantastische kortverhaal op papier dat later in een literair tijdschrift wordt gepubliceerd? Of droom jij van een eigen schrijfgroep? 

Zomer = niets moet, veel mag. Zoals witte sokken dragen, bijvoorbeeld, en ze nog fotograferen ook. Ik zie je graag terug aan het staartje van de zomer voor meer poëzie, kortverhalen, interviews, recensies en geklets over literatuur.

Meer lezen? Klik hier. 

Boek herlezen: I love Dick van Chris Kraus

When you’re living so intensely in your head there isn’t any difference between what you imagine and what actually takes place.

*

Begin 2017 las ik I love Dick voor het eerst. Het begin beviel me en daarom stak ik het boek in mijn koffer om mee te nemen op citytrip. Op het terras van een koffiebar in de luchthaven begon ik aan het tweede hoofdstuk. Ik vertel er even bij dat ik op het terras werd omringd door bloembakken vol sanseveria’s. Ik voelde me plots verwant met Chris, het hoofdpersonage in I love Dick. Bij aanvang van het hoofdstuk maakt ze op een koude februaridag een wandeling in het bos. Ze raakt de weg kwijt en probeert zich aan de hand van de toppen van een specifieke boomsoort te oriënteren. Volgens een vriend wijzen die altijd naar het noorden. Voor Chris, die geen conifeer van een zilverspar kan onderscheiden, is er geen beginnen aan. Ze verdwaalt en ontsnapt ei zo na aan een bevriezingsdood.

In de toppen van de sanseveria’s zag ik de bomen van Chris. De luchthaven was mijn bos. Want van luchthavens krijg ik stress, zeker in de buurt van de douane. Waarom? Geen idee. Ik heb niets te verbergen. Waarom word ik dan altijd uit de rij gevist voor extra bagage- of drugcontrole? Je begrijpt dat die extra controles niet helpen, integendeel. Begin 2018 stond ik opnieuw op de luchthaven – andere bestemming, zelfde stress. Ook deze keer dronk ik iets op het terras van die ene koffiebar. De bloembakken stonden er nog steeds, maar de sanseveria’s waren vervangen. En ik nam me voor I love Dick te herlezen.

*

I love Dick vertelt het verhaal van de 39-jarige Chris Kraus. Ze voelt zich mislukt als kunstenares, echtgenote en vrouw. Niemand wil haar laatste experimentele film vertonen, haar huwelijk is een sleur en op de gastenlijst van feestjes is ze het aanhangsel van haar man Sylvère. Dat verandert wanneer hij haar meevraagt voor een etentje met Dick, een bevriend academicus. In geen tijd is ze compleet door de man geobsedeerd.

Klinkt als een goed uitgangspunt voor een roman, toch? I love Dick is meer dan dat. De schrijfsters van het boek, Chris Kraus, draagt dezelfde naam als het hoofdpersonage. En net als de fictieve Chris is ze in het echt leven getrouwd met een man die Sylvère Lotringer heet. En Dick? Dat moet Dick Hebdige zijn, een Britse socioloog die met een rechtszaak dreigde toen Kraus haar boek publiceerde.

*

Een genre op I love Dick plakken valt niet mee. Roman, memoires, roddelblad, essay, polemiek, briefroman … Kraus tovert zowat alle genres uit haar pen en houdt zo de aandacht van de lezer op scherp. Toch ontsnapt zelfs een veelzijdig boek als I love Dick niet aan hokjesdenken. Al ligt dat niet aan Kraus, maar aan haar fans.

In 1997, toen I love Dick voor het eerst verscheen, leverde alleen de rel met Hebdige enige media-aandacht op. De verkoop viel tegen. In 2006 werd het boek heruitgegeven en groeide het in neo-feministische kringen uit tot een culthit. Actrice Lena Dunham en schrijfster Sheila Heti uitten zich als fan en het grote publiek volgde.

Dus I love Dick is een feministisch boek? Absoluut. Maar niet voor mij.

*

De ontmoeting met Dick is slechts een aanleiding voor Chris om over zichzelf na te denken. Haar vastomlijnde identiteit als kunstenares, echtgenote en vrouw ligt aan gruzelementen. Wie is ze? Wie wil ze zijn? Hoe wordt ze door de wereld gezien? Hoe wil ze door de wereld gezien worden? Op die vragen verzint ze een antwoord in de brieven die ze Dick schrijft. Ze blikt terug op hun gesprekken en doorgrondt haar obsessie.

Dick wordt zenuwachtig van zoveel ongevraagde aandacht. Wie is die vrouw die na één ontmoeting met zijn persoon aan de haal gaat? Hij voelt geen verwantschap met de man die ze in haar brieven van hem maakt. Vriendschap moet van twee kanten komen, vindt hij. Zijn relatie met Chris is eenrichtingsverkeer. Vriendschap is wel het laatste wat Chris bezighoudt. Haar identiteit ligt in stukken op de grond. De verbeeldingskracht die ze op het interpreteren en herinterpreteren van hun ontmoeting loslaat is de lijm waarmee ze van die stukken terug een geheel wil maken. Want als ze over Dick praat, praat ze ook over zichzelf. Elke brief biedt een inkijk in haar nieuwe, nog fragiele zelf.

*

Chris vindt in Dick haar muze – een rol die in regel aan vrouwen wordt toebedeeld. Geen wonder dat de man zich op zijn ongemak voelt. Als verpersoonlijking van het blanke patriarchaat wil Dick meer zijn dan een bron van inspiratie, en dan nog wel van een vrouw. Een boek lang biedt hij weerstand tegen Chris en haar verbeeldingskracht. Hij maant haar aan te stoppen, maar vergeet dat ze geen vat heeft op haar verbeelding. Die gaat met haar even hard aan de haal. Met als enige verschil dat zij er zich wel aan durft over te geven.

I love Dick is, in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, geen liefdesbrief aan Dick. Het is evenmin een feministisch pamflet. Het boek is een liefdesbrief aan de verbeelding – de kracht van een mens om zichzelf en de wereld om zich heen elke dag opnieuw, elke brief opnieuw te verzinnen. Onder impuls van die verbeelding creëerde Chris Kraus van haar versplinterde zelf een nieuw ik en I love Dick.

Meer lezen? Klik hier. 

Richt een schrijfgroep op - een handleiding

 

Dus je wilt een schrijfgroep oprichten? Een schitterend voornemen. Om de zoveel tijd zul je samen met andere schrijvers elkaars teksten lezen en bespreken. Hoe begin je daaraan? In dit blogbericht vind je vijf onmisbare tips. Een schrijfgroep oprichten? Dat doe je zo.

1. Vind de juiste mensen

Een schrijfgroep bestaat bij voorkeur uit zes tot acht mensen. Als het even meezit, ontstaat je groep spontaan. Wie graag schrijft, kent mensen die schrijven. Die mensen kennen op hun beurt weer andere schrijvers. Voor je ’t weet zit je elke drie maanden met een toffe groep dichters of romanciers in spé samen aan je keukentafel.

Soms moet je het ontstaan van je schrijfgroep een handje helpen. Spreek eerst je eigen netwerk aan, face-to-face of op Facebook. Levert die aanpak weinig op, publiceer een openbaar bericht op sociale media, maak een topic aan op het forum van Schrijven Online, grasduin in het schrijfgroep-overzicht van Creatief Schrijven of trek je stoute schoenen aan in de wandelgangen van een literair evenement. Daar vind je vast en zeker enkele gelijkgezinden.

Stel: je post een bericht op Facebook en ontvangt een stroom aan reacties. Wie kies je voor je schrijfgroep? Ga voor een goede mix van leeftijden, geslachten en schrijfervaring. Let erop dat het niveauverschil tussen de schrijvers niet te groot wordt. Een groep samenstellen is een gok. Een uitgebalanceerde mix van deelnemers kan in praktijk niet werken. Grijp in als je ziet dat het fout loopt.

Laat deelnemers vrij te kiezen hoe ver hun engagement reikt. Sommige mensen hebben het na twee bijeenkomsten wel gezien, terwijl anderen jarenlang trouw blijven komen. Ga na waarom iemand afhaakt, maar praat ook met de diegenen die er altijd zijn. Leer je sterktes en zwaktes kennen. Alleen zo kun je uitgroeien tot een sterke groep waarin oudgedienden en groentjes zich tiptop voelen.

Spreek je vriendenkring aan.

2. Maak goede afspraken

Waar spreken we nu ook alweer af? Om hoe laat beginnen we echt? Wanneer ronden we af? Zorg ik zelf voor kopies van mijn tekst? Iedereen die een schrijfcursus volgt of in een schrijfgroep zit, stelt zich ooit deze vragen. Waarom? Omdat de initiatiefnemers vergaten goede afspraken te maken.

Is dat echt zo belangrijk? Toch wel. Niemand komt graag aan op de verkeerde plaats. De meeste deelnemers hebben overdag en ’s avonds verplichtingen, zowel professioneel als privé. Vertel hen hoeveel tijd ze voor een bijeenkomst moeten voorzien. En dan zijn er nog de kopies. De meeste mensen houden van tekst op papier, zelfs als het verhaal of gedicht goed wordt voorgelezen. Wat is er erger dan geen kopies? Te veel kopies. Zonde voor al die bomen die voor niets tegen de grond gingen.

Goede afspraken zorgen ervoor dat iedereen weet wat er wordt verwacht. Vat je afspraken samen in korte zinnen en herhaal ze geregeld voor elkaar. Voor de vorm kun je zelfs een voorzitter en secretaris aanduiden. Hoe formeel je die rollen invult, bepaal je zelf. Een voorzitter kan handig zijn als aanspreekpunt voor vragen, een secretaris als iemand die administratief alles in goede banen leidt.

Goede afspraken zorgen voor instant schrijfgroepgeluk. Als er geen twijfel over plaats, uur en kopies bestaat, kun je je tijdens een bijeenkomst maximaal aan je kernactiviteit wijden: teksten lezen en feedback geven.

Een goede afspraak is nooit verkeerd.

3. Beperk de administratie

Administratie, jakkes! Helaas ontsnapt ook jouw schrijfgroep er niet aan. De kunst is om de administratie minimaal te houden. In de aanloop naar een bijeenkomst stuurt de voorzitter of secretaris één duidelijke e-mail naar iedereen. Wees als deelnemer spaarzaam met de reply all-knop. Zo zorg jij er mee voor dat de e-mails over de groep ook echt door iedereen worden gelezen.

Dat valt qua administratie best mee, toch? In praktijk blijven de e-mails niet beperkt tot slechts één bericht in de aanloop naar een bijeenkomst, zeker niet bij schrijfgroepen met ambitie. Ze barsten van de goede ideeën: een toonmoment, een gelegenheidspublicatie, een schrijfwedstrijd, … Stuk voor stuk interessante voorstellen, maar ze vragen tijd van de initiatiefnemers. Er gaan al gauw twee of drie weekavonden op aan e-mails beantwoorden en werkbezoeken. Heb je die tijd? Prima. Wil de hele groep tijd maken? Nog beter. Zo niet, blijf bij je kernactiviteit. Als je erin slaagt op regelmatige basis bijeenkomsten te organiseren, heb je al heel veel bereikt.

Een goed draaiende schrijfgroep wordt te snel als een vanzelfsprekendheid beschouwd. Pas wanneer het misloopt, besef je dat er meer bij komt kijken dan wat tafels, stoelen, een hapje, een drankje en teksten. De belangrijkste succesfactor van een schrijfgroep is: enthousiasme. De meeste mensen hebben een hekel aan administratie en verplichtingen. In hun vrije tijd willen ze zich daar niet mee bezighouden. Als een schrijfgroep in een takenlijst verandert, haken ze vroeg of laat af.

Het is eeuwige zonde als een schrijfgroep bezwijkt onder administratieve druk. Zorg ervoor dat het niet zover komt. Denk pas na over nieuwe initiatieven als de schrijfgroep goed draait. Stamp iets nieuws uit de grond als dat project door genoeg deelnemers wordt gedragen.

Doe het onverwachte.

4. Zorg voor variatie

Je stelt een toffe groep samen, maakt goede afspraken en beperkt de administratie. Iedereen bezorgt op tijd een tekst voor de bijeenkomst en niemand begint onvoorbereid aan de feedbackrondes.  Iedereen heeft het ontzettend naar de zin. Je schrijfgroep loopt met andere woorden op wieltjes. Top! Maar, blijf alert.

Mensen zijn groepsdieren. In een groep nemen deelnemers al gauw een bepaalde positie in. Voor je ’t weet, roest hij of zij vast. Schrijver a geeft vooral technische feedback, schrijver b focust zich liever op de leeservaring en schrijver c valt altijd over taal- en spellingsfouten. Als iedereen keer op keer op dezelfde manier feedback geeft en krijgt, wordt een bijeenkomst voorspelbaar en saai.

De remedie is poepsimpel: varieer. De start van een rondje feedback bepaalt het vervolg. Geef daar een draai aan en het gesprek neemt een verrassende wending. Wees zo creatief mogelijk. In een kamer met schrijvers mag dat geen probleem zijn. De eenvoudigste ideeën zijn de beste. Bijvoorbeeld duid bij elke bijeenkomst een andere deelnemer als moderator aan. Iedereen heeft eigen voorkeuren en stokpaardjes en zal de feedback anders leiden. Of laat mensen hun appreciatie voor een tekst samenvatten in een woord, een kleur of windrichting. Dwing deelnemers met zachte hand uit hun comfortzone te komen.  

De wereld van de literatuur is groter dan de plek waar je schrijfgroep verzamelt. Feedback en inspiratie krijg je niet alleen tijdens bijeenkomsten. Trek erop uit met de groep: wandel door het bos, ga naar een poëzieavond of bezoek een museum. Geef je over aan het ritme van je voetstappen, luister naar een ervaren dichter of duik in een schilderij van Magritte. Soms leer je het meest als je kijkt en zwijgt en iedereen om je heen precies hetzelfde doet. 

Maak het gezellig, maar niet te.

5. Houd het gezellig

Een schrijfgroep speelt zich voor de meeste mensen in hun vrije tijd af. En dan doen ze het liefst van al alleen maar leuke dingen. Dat staat het maken van duidelijke afspraken en een goede voorbereiding echter niet in de weg. Dat kost tijd en moeite, maar die verdien je dubbel en dik terug als de schrijfgroep een geslaagde avond beleeft.

Laat je de boel liever waaien? Ook goed, maar let erop dat je schrijfgroep niet in een praatbarak verandert. Gaat het een half uur over literatuur en de rest van de tijd over je laatste reis, je favoriete recept voor slagroomtaart en het Tinder-profiel van je getrouwde buurman? Ga dan op café of nodig elkaar uit voor een koffieklets. Maak het tijdens de feedbackrondes gezellig, maar niet te.

Af en toe mag een bijeenkomst pure fun zijn. Small talk tussen het feedbacken van twee teksten door is prima, zolang je op tijd terug aan het werk gaat. Je bent lid van een schrijfgroep omdat je een betere schrijver wilt worden. Al de rest – wijn, chips en eeuwige vriendschap – is bonus.

Ben ik een onmisbare tip vergeten? Laat het me weten.

Maak je deel uit van een schrijfgroep en zoek je nieuwe leden? Laat je contactgegevens achter in de opmerkingen-box onder dit bericht.

Meer handleidingen lezen? Klik hier.

Lezer gevonden: Leen Pil

In de rubriek Lezer gevonden leg ik één keer per maand een gepassioneerde lezer op de rooster. Wie zijn ze? Wat doen ze? En vooral: hoe doen ze het? Deze maand is het de beurt aan Leen Pil. Leen is pedagogisch begeleider en dichteres. In september debuteert ze met een bundel bij uitgeverij P.

Wat is het eerste boek dat je las?

De serie Pietje Puk met Henkie Tentzeil en Basje Spattebord als personages.

Wat is het eerste boek dat je kocht?
Een fotoboek over de Russische danser Rudolf Noerejev. Ik was toen tien.

Wat is je favoriete moment van de dag om te lezen?
Wanneer de ochtendzon op de kuipzetel schijnt.

Wat is je favoriete plaats om te lezen?
Een kuipzetel met zicht op een druivelaar.

Wat is het laatste boek dat je cadeau kreeg?
If on a winters’s night a traveller van Italo Calvini. Gekregen van een dichter.

Wat is het laatste boek dat je cadeau gaf?
Koor van Peter Verhelst. Gegeven aan een andere dichter.

Maak je aantekeningen en ezelsoren in boeken?
Neen. Een boek is voor mij een beetje heilig.

Rangschik jij je boeken alfabetisch?

Jaren geleden startte ik alfabetisch. Door plaatsgebrek in het boekenrek staan de recentere boeken nu in een dubbele rij voor de oudere boeken. Weg is de systematiek.

Heb je ooit een boek geleend en nooit teruggeven?
Ik leen zelden een boek. Dus teruggeven is geen probleem.

Welk boek ligt op je nachtkastje?
Die Hauptstadt van Robert Menasse.

Welk boek neem je mee naar een onbewoond eiland?
Het sterke geslacht. Over vrouwen in onze literatuur van Herman Stevens. Kwestie van overleven.

Boeken kopen of boeken lenen?
Boeken kopen. Dan bepaal ik zelf wanneer ik ze lees.

E-reader of papier?

Papier. Boeken op een e-reader lees ik in stukken en dan ben ik de draad van het verhaal kwijt.

Koop je boeken online of in de boekhandel?
Heel bewust in de betere boekhandel. Ik houd de boeken graag eerst in mijn hand, lees graag eerst een sterk gedicht voor ik een bundel koop.

Leen nam deel aan Talent op Tilt, een
ontwikkelingstraject voor debuterende auteurs

Met welk personage wil je de lakens delen?
Met Aragorn uit Lord of the Ring – of het zou ook het fysieke voorkomen van Viggo Mortensen kunnen zijn, dat me op ideeën brengt.

Fictie of non-fictie?
Ik hou van literaire constructies. Fictie dus.

Welk boek wil je nog graag lezen?
De geur van miljoenen van Merijn de Boer.

Welke klassieker krijg je maar niet uitgelezen?
Der Mann ohne Eigenschaften van Robert Musil.

Welke zin had je zelf graag geschreven?
Brandschoon spring ik in en uit de schaduw
van pilaren kilometers hoog, ze lijken wel van steen.
De tempel mist een ingang denk ik of een uitgang
ik stond binnen voor ik binnen stond
zo werkt de geest.
(Alfred Schaffer, Mens Dier Ding, dag(droom) #5.573)

Welk boek deed je huilen?
De jongen die het paard van Attila stal van Iván Repila. Een indrukwekkende genadeloze novelle.

Welk boek deed je lachen?

De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween van Jonas Jonasson.

Eet of drink je tijdens het lezen?
Enkel bij de krant lukt dat.

Heb je een mening over kookboeken?
Mijn man kookt heerlijk maar zijn 120 kookboeken nemen te veel plaats in.

Lees je recensies?
Zeker, ze bepalen gedeeltelijk mijn keuze van boeken.

Kun je in een rijdende auto lezen?
Gegarandeerd word ik dan misselijk.

Het boek met de mooiste titel ooit is …
Haar nijlpaard optillen van Tomas Lieske.

Het boek met de mooiste cover ooit is …

Vaslav van Arthur Japin.

Paperback of hardback?
Liever twee voor de prijs van één.

Lees je één boek per keer of verschillende tegelijkertijd?
Mijn boekentafeltje ligt vol poëziebundels, romans en tijdschriften waarin ik tegelijkertijd aan het lezen ben. Soms denk ik zoals Alfred Schaffer :‘Waar is mijn spoor van steentjes richting start?’

In welke taal zou je graag kunnen lezen?
Zweeds, een wondermooie taal die ik zeker nog in dit leven zal leren.

Welk boek moet iedereen in 2018 lezen?
Kalfsvlies van Marieke Rijneveld.

En de literatuur, hoe is het daarmee gesteld volgens jou?
Er verschijnt heel wat knappe poëzie, er zijn heel veel literaire evenementen, de literatuur leeft.

Je vindt Leen geregeld terug op een literair podium

Meer interviews lezen? Klik hier. 

Af en toe een fragment - Ali Smith

Words don't get grown, Elisabeth said.
They do, Daniel said.
Words aren't plants, Elisabeth said.
Words are themselves organisms, Daniel said.
Oregano-isms, Elisabeth said.
Herbal and verbal, Daniel said. Language is like poppies. It just takes something to churn the earth round them up, and when it does up come the sleeping words, bright red, fresh, blowing about. Then the seedheads rattle, the seeds fall out. Then there's even more language waiting to come up.

Fragment uit Autumn van Ali Smith.