maandag 1 december 2014

Een polemiek (deel 1?)

Het literaire tijdschrift Gierik & NVT startte in oktober met een polemiek over wat literatuur vermag, moet en kan zijn. Redactielid Peter De Voecht beet de spits af. Zijn stuk lees je hier. Hij nodigt iedereen uit hierop te reageren.

Met dit blogbericht onderneem ik een eerste poging. Ik ben geen crack in snel reageren, maar als ik voortga op de woorden van De Voecht, hoef ik me voor snelle, onvolkomen reacties niet te schamen. Hij zegt:

Liever lees ik dan ook een tekst vol tekortkomingen waar de schrijver hart en ziel in heeft gegoten, dan iets strak, afgelijnd, en puntgaaf, en dus levenloos en geforceerd, met de bedoeling te behagen of 'interessant' te zijn om redenen die eigenlijk buiten de auteur zelf liggen - of dat nu winstbejag of het creëren van een schrijverspersona is ...

Aan dat laatste maak ik me met dit hele blog schuldig, maar een schrijverspersona creëren is te leutig om niet te doen. Ik gooi een fictieve Ward Mertens op het internet die toch verdomd veel gemeenschappelijk heeft met de echte. De Voecht, don't be a party pooper, okay?

Een stuk op mijn blog gooien dat onvolkomenheden vertoont vind ik moeilijk, al besef ik dat ik daarmee zondig tegen een van mijn uitgangspunten. Deze plek moest ook dienen om werk in wording te publiceren. Dat is tot nu toe zelden (misschien zelfs nooit) gebeurd. Ik houd van keurig afgeronde stukken. Onafgewerkte teksten voelen als een valse noot op een loepzuivere homepagina. Ik weet: uit misbaksels ontstaan mooie dingen. Alleen houd ik die misbaksels of ontelbare kladversies liever voor mezelf. Straks denken de mensen dat ik gek ben geworden. En dat willen we niet, of wel? Ik probeer een blogbericht lang de perfectie te laten varen.

In de hedendaagse Nederlandstalige literatuur gaat het vaak niet over iets meer dan enkel datgene waar het verhaal rond draait, of waar de personages hun hoofd over breken. 

Aldus De Voecht. En iets verderop zegt hij nog iets dat me prikkelde:

A mag B betekenen, en tegelijk ook C.

We sluiten een deal: in de literatuur van de toekomst blazen we de grenzen op. We beperken de beperking waardoor we echt vrij worden, waardoor A ook B en C kan, mag en zal zijn. We vertellen een verhaal met behulp van een verrekijker met een gebroken lens, een polaroidcamera die overbelichte foto's uitspuwt, een gebarsten spiegel, een vergrootglas zonder glas, een speelgoedmicroscoop uit de kringwinkel of een caleidoscoop die we nooit uit de geschenkverpakking haalden. Of beter nog: we schrijven een doofstom verhaal. Hoe gaan we in dat geval om met dat ene schrijversadagium: show, don't tell? De mogelijkheden zijn oneindig.

Dat A in het huidige literaire landschap zo moeilijk B of C kan betekenen, is niet verwonderlijk. Apen apen apen na. Opvoeding schud je niet op een, twee, drie van je af. De gemiddelde roman leert ons dat A liefst uitsluitend A betekent, en vooral niet B of C. Laten we die lezer niet in verwarring brengen, toch? Schrijfopleidingen ondersteunen en verspreiden dat inzicht. Zulke verhalen bedienen zich van een beproefd recept. Dat levert soms steengoede literatuur op met een geslaagd evenwicht tussen zoet en zuur, en soms ook niet ... Men neme ne goeie en ne slechte. De slechte maakt het leven van de goeie zuur. Wat volgt is een opeenvolging van gebeurtenissen die het verhaal met zoetstof injecteren. Op het einde - de climax - wordt duidelijk wie het haalt. De goeie of de slechte. Onderweg gaan er auto's overkop, ontploffen bommen en worden koppen afgeknald. De gemiddelde lezer verkiest zoet boven zuur en ziet de held van het verhaal graag op het einde van de rit met een mooie madam naar huis gaan.

Ik begrijp De Voecht wanneer hij zegt dat het soms iets meer mag zijn, veel meer zelfs. Een verhaalaanpak of -structuur die in het verleden fijne romans opleverde, zal ook in de toekomst aangename literatuur opleveren. Een schrijver vindt in die beproefde recepten handvaten om een verhaal te vertellen. Eerst leren stappen, dan pas lopen, weet je nog wel? Het wordt pas een probleem wanneer een schrijver van een handvat een hangmat maakt. Lopen en vallen - durven vallen - is ook een kunst.

Beste Peter De Voecht, vertel me, wanneer viel jij voor het laatst? Mogen we een stukje van je val lezen? Is het een fragment uit je laatste roman, kortverhaal, essay of gedicht? Beschrijf me hoe je tot vallen kwam. Liefst traag, heel traag, zoals een kat die in slow motion van het balkon van de vijfde verdieping naar beneden valt. De ervaring leert me dat de mensen makkelijker durven (vallen) als iemand het een keer voordoet. Of maakt dat van ons opnieuw hangmat-apen? Verkoop ons die trap onder onze rode kont als we dat verdienen. Deal?

Lees ook de andere polemieken en mijn reacties hierop:
Marc Kregting - Het drijfzand van de fictie
Erik Lindner - Zonder titel

5 opmerkingen:

  1. oef! dit is een hele boterham!
    ga ook het stuk van peter nalezen, vannacht.

    wat me bij een eerste, zeer oppervlakkige lezing, bijbleef:

    ik mis voorbeelden van onaffe teksten, die dan toch suoer zouden zijn.

    misschien reageer ik, na lectuur, hieromtrent!

    2 december 2014 09:35

    BeantwoordenVerwijderen
  2. wat schrijf ik, suoer, het moet super zijn, natuurlijk, maar suoer is een leuk woordje! jouw stukje is helder, peters stukje beetje ingewikkelder, kregting leutert een beetje, maar is danig interessant. tot later is in de bib in halle aanwezig, zal het boekje zo vlug mogelijk ontlenen. heb ook naar joy devision geluisterd (niet mijn ding). toch is onze conclusie (de mijne, de jouwe, peters, kregtings) ongeveer dezelfde: te afgeborsteld is saai. ik zeg altijd: een tekst, een gedicht moet zingen. dat de taal aannemelijk en correct moet zijn, is een evidentie!.
    ben nu o. a. met een bundel kortverhalen van edith warton bezig. zij kon het ook al, zonder pc, zonder taalkrulletjes en zonder joy division. en zij schreef keurig. maar in elk verhaal zit een
    bommetje!

    zoen
    yasmin

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. In deze reactie zit de kiem voor een eigen polemiek. Je krijgt een mooi plekje op het Gierikblog als je dat ei deze winter zou leggen. Deal?

      Verwijderen
  3. het moet wharton zijn... foei, foei... zal moeten stoppen met vijf boeken tegelijk te lezen... en voor deze reacties altijd uitvergroten, want eigelijk letters te klein voor mijn oogjes...

    zoen yasse

    BeantwoordenVerwijderen