zondag 19 oktober 2014

Poëzie van een zomer (de vrouwen)

Romans lees ik overal, thuis op de bank of in een trein waar een kapot vuilbakje tegen mijn been leunt. Poëzie lees ik liever op een rustige plek met een uitgeslapen hoofd. Die momenten dienen zich niet zo vaak vanzelf aan. Ik moet ze bijna plannen en bewaken in mijn agenda. In het weekend slaap ik al eens uit, onderneem ik iets huishoudelijks of doe ik sociaal met soortgenoten. Enkel de vakantie is een periode waarin ik die excuses niet mag of kan inroepen.

Een tikje schoorvoetend, zo begin ik meestal aan die eerste bladzijden poëzie. Maar waarom toch? Eens ik bezig ben, krijg ik er geen genoeg van. Andere dichters lezen, leert me veel over mijn werk. In hun poëzie ligt de oplossing van problemen waar ik in mijn eigen gedichten tegenaan loop. Het heeft ook iets geruststellend: anderen zijn me voorafgegaan en hebben zoveel gedichten tot een goed einde gebracht. Hierbij moet ik denken aan een schrijfster (haar naam ben ik vergeten) die jonge auteurs geen beurs toewenst, maar wel tijd - een maand of drie - om te lezen.

Dit weekend lukte het me om me op de trein in poëzie te verdiepen. Het vuilbakje werkte prima en de mensen spraken rustig met elkaar; een gestolen moment om een uur lang ongestoord hier kijken we naar van Hannah van Wieringen te herlezen, een bundel die ik deze zomer kocht. Uitgeverij De Harmonie haalde een blijvertje in huis, en wat voor één. Ik vermoed dat ze de komende twaalf maanden met een poëzieprijs (of twee, drie) zal gaan lopen. Ze dicht over modellen en sloeries, oppervlakkigheid en diepgang en de ontdekking en de kracht van het woord. Zo probeert ze verwoed het woord 'alles' in een definitief 'alles'-gedicht te gieten, wat nooit helemaal schijnt te lukken. Haar verzen dwingt ze niet in een vaste vorm. Soms lezen ze als brieven of klaagzangen, dan weer als losse gedachtegangen die zorgvuldig bij en naast elkaar zijn gezet. Taal leidt bij van Wieringen tot een metamorfose van haar manier van denken, en soms ook van haar verschijningsvorm. In het laatste gedicht verandert ze in een paard:

ik draafde waar de oever laag was door het water
hoog op mijn rug droeg ik een zanger
en hij zong

Deze zomer las ik niet alleen nieuwe namen, ik greep ook terug naar vertrouwd werk, zoals Het moest maar eens gaan sneeuwen van Tjitske Jansen. Haar debuut vertoont een aantal opvallende gelijkenissen met dat van van Wieringen. Beide dichteressen injecteren hun poëzie met humor en blikken graag terug op hun kindertijd. Op de cover van Jansens bundel staat zelfs een kind met een zwembril en een lichaam nog nat van het zwembadwater. van Wieringen refereert via beelden naar haar jeugd, Jansen stelt expliciet de vraag waarom er zo'n strakke lijn tussen kinderen en volwassen wordt getrokken:

Als je groot bent
wil je dan niet meer spelen
of mag het dan niet meer? 

Ook de tweede bundel van Els Moors laat zich graag tijdens de zomer lezen. Haar debuut associeer ik voorgoed met de lente en bloemen in de knop, Liederen van een kapseizend paard mikt op warmere temperaturen en rijpe vruchten. Haar poëzie is donkerder dan die van haar Nederlandse collega's. De graad van duisternis wordt door je eigen gemoedsgesteldheid bepaald. En dat is knap, want Moors vuurt een uniek arsenaal van beelden op je af in een al even unieke stijl. Toch laat ze genoeg ruimte aan de lezer om tussen de regels eigen gedachtegangen te graven.

Ik gedoog dat ik werd geschapen
en raak me aan ik ben een en al
zeeanemoon

Dogen, een schitterend woord. Volgens het woordenboek betekent het 'dulden' of 'toelaten', maar 'dogen' houdt naar mijn gevoel meer weerstand in. Je laat iets toe omdat het moet, niet omdat je het wilt. Moors doogt het leven. Desondanks probeert ze er het beste van te maken. Ze stelt zich niet op als een weerloze dichteres die tevergeefs woorden als bokshandschoenen tegen de grote, gemene wereld gebruikt. In dit leven is ze zowel slachtoffer als dader. Was ze zojuist nog een kwetsbare zeeanemoon op de bodem van de oceaan, dan zoekt ze iets later in hetzelfde gedicht ander gezelschap op:

Als ik spreek dan enkel nog
met moordenaars en dieven
die zich verschansen als
bedoeïenen in de woestijn

6 opmerkingen:

  1. ik wil al enige tijd meer poëzie lezen maar ik vind het moeilijk iets uit te kiezen. dit helpt! vooral Els Moors' taal spreekt me erg aan. zal binnenkort kijken of ik haar in de boekhandel kan vinden.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Kim,

      Beide bundels van Moors zijn de moeite. Ik raad je aan ze in volgorde van publicatie te lezen. De witte fuckende konijnen-cyclus uit haar debuut kun je hier lezen: http://www.lyrikline.org/en/poems/de-witte-fuckende-konijnen-5465#.VEVsHL6FalM

      Groeten,

      Ward

      Verwijderen
  2. hannah spreekt ook over wadende paarden, maar zij heeft een link met water ingebouwd. ik geloof dat ik in mijn gedicht aan de wadende paarden van annemarie estor dacht. met heel veel verbeelding kon de wadende sabeltijger uit mijn gedicht wel, men noemt dat ovrrtdachtelijk taalgebruik (metaforisch). heb het opgezocht. maar heb toch de sluipende sabeltijger laten staan. heb de korte versie opgestuurd. nog enkele woordjes veranderd, nu vind ik het perfect...

    hoe heerlijk moet het zijn te slapen

    in dit bleek papaverveld. duizend klaprozen

    als wolkenwitte ballerina’s, hun kelkjes

    pronkend strak en opwaaiend in maanlicht.

    de avondkou omarmt. de wind waait zacht

    als lucht maar in mijn dromen in mijn slaap

    kijk ik verbaasd de uren in. ik wentel mij

    in rokken van gebroken wit, mijn stelen

    slank en buigzaam, mijn sappen honingzoet

    en smakend naar de maan. ik voel mij

    zwangerblauw en rijp van zaad, maar hoor

    hoe messen scherp en wreed papavers slaan.

    ik zie mijn zussen krakend krimpen, hun jurk

    nog geurig van de waan. zij sissen gauw

    van hemelsblauw, hun poederhart belooft

    wanhopig troost. het is nu tijd om op

    te staan, maar oeps! mijn dromen

    vloeien weg, voorgoed van hiervandaan.



    opiumdroom, maandag 20 oktober 2014

    nicole van overstraeten

    21 oktober 2014 19:08

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Een gedicht als reactie op een blogbericht, heerlijk!

      Ward

      Verwijderen
  3. de nieuwe bundel van els moors vond ik een beetje saai. maar hannah wil ik lezen...

    zoen

    yasmin

    BeantwoordenVerwijderen