Boek herlezen: Venusdelta van Anaïs Nin

De bron van seksueel vermogen is nieuwsgierigheid, passie. U kijkt toe hoe het kleine vlammetje sterft door verstikking. Seks floreert niet op monotonie. Zonder gevoel, bedenksels, stemmingen, geen verrassingen in bed. Seks moet vermengd worden met tranen, lachen, woorden, beloften, scènes, jaloezie, afgunst, al de kruiden van angst, buitenlandse reizen, nieuwe gezichten, romans, verhalen, dromen, fantasieën, muziek, dansen, opium, wijn. Anaïs Nin in een brief aan haar anonieme cliënt

*

Uitstellen, iedereen doet het. Je stelt iets uit tot de klus een alarmbel in je agenda is geworden. En dan ga je aan het werk. In 1940 kan de Franse schrijfster Anaïs Nin zich geen uitstel veroorloven wanneer een anonieme cliënt haar vraagt erotische verhalen te schrijven. Ze leidt een armoedig bestaan in Parijs aan de zijde van haar toenmalige minnaar, de Amerikaanse auteur Henry Miller. Ze neemt de opdracht aan voor het geld; één dollar per pagina.

De anonieme cliënt kan haar eerste verhalen maar matig appreciëren. Via een tussenpersoon laat hij Nin weten dat hij haar schrijfsels te poëtisch vindt. ‘Concentreer u op de seks,’ zegt hij. En dat is precies wat ze – met tegenzin – in de volgende verhalen doet. Na een jaar is voor haar de maat vol. In een vlammende brief aan de cliënt uit ze haar ongenoegen. Seks om de seks is waardeloos, vindt ze. Of om het met haar woorden te zeggen: ‘Alleen het verenigt slaan van seks en hart samen kan extase scheppen.’

*

Wist Nin toen veel dat die erotische verhalen haar ooit beroemd én berucht zouden maken. Vooral in feministische kringen geniet haar werk veel bijval, en wel omdat ze over seks en lust schrijft vanuit een uitgesproken vrouwelijk standpunt. In Venusdelta is de vrouw geen lustobject in dienst van de man, maar een evenwaardige seksuele partner.

Op haar eigen, verfijnde manier strijdt Nin voor gelijke rechten, al vind ik het soms jammer dat Venusdelta door feministes wordt geclaimd. Als je de verhalen louter vanuit een feministisch standpunt leest, doe je Nins oeuvre onrecht aan. Je gaat dan voorbij aan het feit dat Venusdelta veel meer is dan een feministisch statement. In de eerste plaats is het een bundel met goede verhalen, en dat maakt Venusdelta nu precies buitengewoon.

Fragment uit Artiesten en modellen uit Venusdelta van Anaïs Nin

*

Ik daag je uit: probeer 200+ pagina’s te vullen met verhalen waarin personages bijna onafgebroken seks hebben. Als ik het heb over seks, dan bedoel ik ook seks. En geen langgerekt voor- of naspel waar ik het als lezer warm noch koud van krijg. Sla er een paar hedendaagse romans op na en je zult zien dat de gemiddelde vrijpartij in een paar zinnen wordt afgewerkt. Jammer, maar begrijpelijk. Een geslaagde seksscène is als een weg met scherpe bochten. Voor je ’t weet, vlieg je eruit.

Schrijven over seks, dat gaat al snel cliché of plat klinken. Wat doe je bijvoorbeeld met geslachtsdelen. Noem je ze bij naam of niet? Of ga je ze met iets anders vergelijken? Vruchten zijn populair, maar je zult maar een echte banaan of pruim zijn. Of kies je misschien liever voor een pejoratieve woordenschat? Waarbij ik me afvraag of de wereld echt nood heeft aan nog meer lullen en kutten. Het gevolg? Op papier wordt weinig of kort geneukt. De meeste auteurs vermijden het bochtenwerk en kiezen voor de snelweg: lekker hard en rechtdoor.

Venusdelta daarentegen is als een auto op een bergpas met haarspeldbochten. Nin is de chauffeur van dienst. Ze schrijft over mannen, vrouwen en transgenders. En ze vrijen dat de stukken ervan af vliegen. Om hun liefdesdaden te omschrijven, vergelijkt Nin haar personages en hun lichamen met zowat alles wat op een mens of lichaamsdeel gelijkt in het planten- of dierenrijk. En soms noemt ze de dingen gewoon bij naam. In het ene verhaal is haar toon ernstig, in het andere mikt ze op je lachspieren. Want ja, seks dat is soms gewoon maf en grappig.

Fragment uit De Bask en Bijou uit Venusdelta van Anaïs Nin

*

Het geheim van Venusdelta is Nins aandacht voor variatie. En zoals dat gaat, werkt variatie niet alleen op een bord met eten, maar ook tussen de lakens. Het prikkelt de zintuigen en scherpt de (eet)lust aan. Daarenboven is bij Nin niets taboe. Voyeurisme, exhibitionisme, fetisjisme, sadisme, zoöfilie, necrofilie en zelfs pedofilie, in Venusdelta komt het allemaal aan bod.

Schrik je van dat lijstje? Je bent niet de enige. Tijdens het lezen vroeg ik me af of uitgevers het tegenwoordig nog zouden aandurven een boek als Venusdelta te publiceren. Er komt geheid een schandaal van, denk ik dan. Niet dat Venusdelta daaraan is ontsnapt. Wanneer het boek in 1977 verschijnt, krijgt Nin, naast lof en complimenten, ook een hoop bagger over zich heen. Maar wat is een klassieker zonder schandaal? Juist: geen klassieker.

*

Jarenlang houdt Nin de publicatie van Venusdelta af. Ze walgt van haar eigen verhalen. Waarom zou ze zich dan moe maken aan het zoeken van een uitgever? In september 1976, vier maanden vóór ze overlijdt aan de gevolgen van kanker, gaat ze dan toch overstag. In haar dagboek schrijft ze: ‘Nu ik ze (de verhalen van Venusdelta, nvdr) vele jaren later herlees, zie ik dat mijn eigen stem niet geheel onderdrukt was.’ Alsof ze plots een gouden randje aan haar verhalen zag.

Het is uit de mode om dingen tegen je zin te doen. En ja, ook ik heb een hekel aan verplichte stukjes. Maar soms heb ik een opdracht nodig om er eens flink tegenaan te gaan. Wanneer de deadline lonkt, gooi ik in een wip alle overbodigheden overboord en focus ik me op de essentie. En dat levert vaak mooie resultaten op. Vraag het maar aan Anaïs Nin. Venusdelta is hét bewijs dat een verplichte opdracht je dichter bij goud kan brengen dan je vrije wil.

Meer lezen? Klik hier.