Paparazzi-feminisme (deel 2)

Deel 1 lees je hier.

Mannen en vrouwen zijn verschillend. We hebben een ander lichaam, een verschil dat we nooit zullen overbruggen. We kunnen ons enkel voorstellen hoe het is om de ander te zijn. Je komt aardig in de buurt met empathie en verbeeldingskracht. Verschillen in de manier waarop mannen en vrouwen omgaan met onderwerpen zoals liefde of dood zijn vaak niet te wijten aan het geslacht van een persoon, maar eerder aan diens achtergrond.

Onlangs merkte iemand in mijn omgeving op dat Arthur Japin heel goed weet wat er in het hoofd van een vrouw omgaat. De aanleiding was een fragment uit zijn kortverhalenbundel De klank van sneeuw. Japin beschrijft de gedachtegang van een oudere operazangeres. In de badkamerspiegels van een hotelkamer onderwerpt ze haar lichaam aan een vernietigend oordeel. Mannen schrijven geloofwaardig over vrouwen, en andersom. Daarenboven had de operazangeres evengoed een man kunnen zijn. We hebben allemaal, vroeger of later, te maken met onzekerheden over ons lichaam.

Als het over feminisme gaat, voeren de Vlaamse media graag schrijfster Saskia de Coster ten tonele. Deze zomer verscheen in De Morgen een dubbelinterview met haar en Griet op de Beeck, een andere schrijfster die in 2013 met de roman Vele hemels boven de zevende debuteerde. Op de Beeck uitte haar ongenoegen over een recensie van haar boek in De Standaard der Letteren:

In De Standaard is mijn boek afgekraakt als 'Flair-psychologie'. Dat is van een kleingeestig machismo dat je niet meer voor mogelijk houdt in deze tijd. Er bestaat niet eens een mannelijke pendant voor 'Flair-psychologie'. 

Op de Beeck rukt een citaat uit de context van een genuanceerde recensie. Haar reactie is makkelijk, spijtig en naast de kwestie. Recensent Mark Cloostermans verdient het niet om in het hokje machismo te worden ondergebracht. Hij gebruikte inderdaad het woord Flair. Ik interpreteerde zijn verwijzing naar het blad als een synoniem voor een gebrek aan diepgang in Vele hemels boven de zevende en niet als een vrouwonvriendelijke opmerking.

Wat heeft Op de Beeck te winnen bij deze uitval? Haar boek is een succes en kreeg over het algemeen goede tot zeer goede commentaren (vijf sterren in De Volkskrant, vier op cultuurbewust.nl en drie in nrc). Wie een boek op de markt gooit, weet dat er negatieve reacties kunnen volgen. De kans dat Vele hemels boven de zevende aan de logica zou ontsnappen was klein. De roman werd met de nodige fanfare op de markt gegooid met een voorpublicatie bij De Morgen.

Kritiek op je werk incasseren is niet eenvoudig. Ik kan zelf ook enkele dagen wankelen als ik (zowel goede als slechte) commentaar op mijn teksten of gedichten heb gekregen. Uiteindelijk probeer ik met elke reactie, hoe ongenuanceerd die ook mag zijn, iets te doen.

Geef me liever de poëzie van Annemarie Estor. Ik ben geneigd haar een feministe te noemen, al heeft de dichteres die term in een interview nog nooit op zichzelf geplakt. Haar tweede bundel, De oksels van de bok, is een lyrische werk geworden waarin een vrouwelijk hoofdpersonage verliefd wordt op ene Izem. De vrouw is bereid om tot het uiterste te gaan om de sater tot de hare te maken.

                                     In zijn haar was ik zwak.
Ik kon er in dolen. Verlangde in die wirwar
sporen kwijt te zijn. Met zijn kronkels leek hij
een gekwelde heester en ik graaide 
met mijn vingers in dit broeiende gewas.
Mijn zwarte randjes grauwden, wroetten
in de humus

Wie niet goed leest, zou De oksels van de bok als onfeministisch kunnen beschouwen. Een vrouw die valt voor de foute man, het zou zo in de Flair kunnen staan of in Vijftig tinten grijs ...

                                      Soms sprak 
hij of hij messen klemde met zijn tanden. Dan legde hij
zijn spieren op mijn appel, liet hij voelen dat mijn nek 
ook knakken kon

… niet dus. De vrouw kiest voor de overgave. Ze wil opgaan in iets groter, iets goddelijk. Ze kruipt door de modder omdat ze dat zelf wil en incasseert de blutsen en de builen. Ze denk, voelt en handelt zonder gêne.

                                    Zijn haar had het gedaan.
                                    Mij dwongen de oksels

De recensie van Vele hemels boven de zevende van Mark Cloostermans lees je hier.
Annemarie Estor leest fragmenten voor uit De oksels van de bok in dit interview.